بازگشت به عقب یا تمکین از قانون؟

حدود شش، هفت‌سالی بود که بازیکنان فوتبال بدون مشکل گذشته می‌توانستند تتوهای خود را بدون دردسر نمایان کنند و حتی خوشحالی‌های پس از گلی داشته باشند که مرتبط به تتو آنهاست، اما آرمین سهرابیان با تتوی نامتعارف و البته واضحی که روی پای خود داشت سایر بازیکنان را نیز به دردسر انداخت. موضوعی که باعث شد برای اولین‌بار مهدی تاج نسبت به تتوی روی پای یک بازیکن فوتبال موضع محکمی بگیرد و آن را بی‌اخلاقی در جامعه اسلامی قلمداد کند.

موضوع تتو، تیپ و البته مدل ریش بازیکنان فوتبال باتوجه به گستردگی مخاطب، همیشه از سوژه‌های رسانه‌ها بوده که ستاد و کمیته‌های مختلف طی دو دهه اخیر تشکیل شده تا این موضوع را کنترل کند. برخی معتقدند، بازیکنی که بیش از 35 میلیارد تومان در همین فوتبال با قوانین مشخص‌اش پول می‌گیرد، نمی‌تواند برخی قوانین‌اش را دور بزند. برخی نیز می‌گویند، اما آزادی‌های اجتماعی‌ افراد نیز باید حفظ شود. با این حال در این گزارش سعی کردیم تمام جوانب این موضوع را در گفت‌وگو با رسول باختر، کارشناس حقوقی در ورزش مورد نقد و بررسی قرار دهیم.

بازگشت به دهه 80

اواخر دهه 80 بود که سرانجام سازوکاری تنظیم شد که فوتبالیست‌ها براساس یک قاعده مشخص می‌توانستند ظاهر مقبولی داشته باشند. ستادی تاسیس شد به‌اسم ستاد منشور اخلاقی. بر همین اساس آیین‌نامه‌ای نیز نوشته شد که براساس آن، قانون‌گذار می‌توانست به مدل ریش، مدل مو و حتی تتوی آنها اخطار و آنها را جریمه و گاهاً محروم کند. در همان دوران، مدل موی علی انصاریان در یکی از دربی‌های مشهور تهران که با تساوی بدون گل هم پایان یافت، سوژه رسانه‌ها شد.

اما باتوجه به اینکه آیین‌نامه خاصی هنوز تدوین نشده بود انصاریان از این موضوع عبور کرد هرچند باشگاه پرسپولیس به او تذکر داد تا مدل موی این‌چنینی دیگر درون زمین نداشته باشد.

امیرآبادی، بازیکن آن سال‌های استقلال اما از اولین بازیکنانی بود که ستاد منشور اخلاقی یقه او را به‌خاطر ریش اصطلاحاً «بُزی» گرفت. امیرآبادی در برنامه نود اعلام کرد: «باور کنید اگر من این یک‌تکه ریش زیر چانه را بزنم سن من بسیار افت خواهد کرد. نه مدل خاصی دادم، نه هدف عجیبی پشت آن است». در هر صورت این صحبت‌ها افاقه نکرد و امیرآبادی برای فرار از محرومیت، ریش خود را زد تا بتواند فوتبالش را ادامه دهد. افرادی که این ستاد را تاسیس کردند، سردار عزیزالله محمدی و حجت‌الاسلام علیپور بودند.

علیپور هم‌اکنون رئیس کمیته صیانت فوتبال است. در بخشی از منشور اخلاقی آمده بود: «بازیکنان باید نسبت به مدل لباس از پوشیدن لباس‌های جلف، تنگ، بدن‌نما و مارک‌دار اجنبی با تبلیغات خلاف عرف و اخلاق که در شأن ورزشکار قهرمان و الگوی برتر نیستند، جداً خودداری کنند. ورزشکار نسبت به مدل قیافه (موی سر و محاسن) از ارائه مدل‌های آرایشی بیگانه و اجنبی غیرمتناسب با شئونات فرهنگی جامعه که موجب ترویج و بسط گسترش فرهنگ اجنبی و بیگانه می‌شود، جداً خودداری کند. همراه داشتن زیورآلات گردنبند، گوشواره، انگشتر، قاب سر (تل) و... در مسابقات ممنوع ‌است.»

اشکان دژاگه و تعدیل قوانین منشوری

از همان اواخر دهه80 قوانین سفت و سخت انضباطی باعث شده بود تا بازیکنان تتوهای خود را مخفی کنند تا شامل محرومیت نشوند. جرائم سنگین انضباطی و محرومیت‌های چندجلسه‌ای باعث شده بود تا بازیکنان بی برو برگرد نسبت به اجرای این قانون هراس داشته و در همین راستا قدم بردارند. از زمانی که زمزمه حضور اشکان دژاگه به فوتبال ایران مطرح شد خالکوبی‌های متعدد این بازیکن ایرانی ـ آلمانی روی دست و کمر و... باعث شد تا رسانه‌ها شایعه محرومیت او را مطرح کنند. موضوعی که با تعجب شدید دژاگه و البته واکنش او همراه شد. او به رسانه‌ها گفته بود: «در آلمان بزرگ شده‌ام و خالکوبی را بد نمی‌دانم؛ غیرممکن است به‌خاطر خالکوبی مجازات بشوم. قبل از آمدنم به ایران خالکوبی داشتم.»

فضا بازتر شد

به‌مرور و با رفتن سردار محمدی و حجت‌الاسلام علیپور، این قوانین انضباطی مربوط به چهره و بدن بازیکنان به باد فراموشی سپرده شد و بازیکنان ملی و باشگاهی، بدون هیچ مشکلی آستین کوتاه می‌پوشیدند تا اتفاقاً تتوهای‌شان مشخص شود. البته تتوهایی که خیلی موردتوجه قرار نمی‌گرفت؛ چون در هر تیم حداقل سه تا چهار بازیکن روی بدن خود تتو داشتند و دارند.

با این حال تتوی عجیب و غریب آرمین سهرابیان که از قصد؛ بخشی از لباسش را بالا زد تا تتویش مشخص شود به‌یکباره مثل بمب در رسانه‌ها ترکید. به‌حدی که مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال ایران نیز با واکنشی تند نسبت به این موضوع گفت:«من اول باور نمی‌کردم که چنین تتویی توسط بازیکن استقلال زده شده تا اینکه رئیس کمیته اخلاق عکس این بازیکن و تتوی او را برای من فرستاد و شوکه شدم. مگر می‌شود شما در یک کشور اسلامی تتویی بزنید که نماد شیطان داشته باشد؟ باید سهرابیان را صدا کنیم ببینیم اصلاً درخصوص اشتباهی که مرتکب شده موضوعی را درک کرده یا اصلاً توجیه نیست؟ قطعاً با او برخورد می‌شود، هرچند معتقد هستیم برخورد باید ارشادی باشد».

آرمین سهرابیان به کمیته اخلاق احضار شد و نکاتی را توضیح داد و البته محرومیت احتمالی نیز شامل حال این بازیکن خواهد شد، اما این پایان کار نیست چراکه شنیده‌های خبرنگار روزنامه هم‌میهن می‌گوید که به‌زودی قرار است از سوی کمیته اخلاق آیین‌نامه‌ای تصویب و به باشگاه‌ها ارسال شود که بازیکنان فوتبال را موظف می‌کند که دیگر حق ندارند روی بدن خود تتو داشته باشند. به این ترتیب تتوی عجیب آرمین سهرابیان علاوه بر اینکه خودش را در دردسر انداخته، باعث شده یک‌بار دیگر این موضوع در فوتبال ایران مطرح و تبدیل به قانون شود.

آزادی اجتماعی یا تمکین از قانون؟

درهمین خصوص این موضوع مطرح می‌شود که اصلاً کمیته اخلاق می‌تواند نسبت به چنین مسائلی ورود کند و آیا قوانینی به‌صورت مکتوب وجود دارد یا خیر. رسول باختر، کارشناس حقوقی در ورزش در گفت‌وگو با هم‌میهن می‌گوید: «دست کمیته باز است تا براساس سلائق خود؛ عملی را بد بدانند و برخورد کنند و مجازات‌هایی را درنظر بگیرند که این یک عیب قانون‌نویسی در کمیته اخلاق ماست. اگر می‌خواهیم نسبت به موضوعی خاص جرائمی را درنظر بگیریم، باید کاملاً تعریفش را مشخص کنیم و مجازات‌هایش را اعلام کنیم، نه اینکه تمام و کمال آن را در اختیار کمیته اخلاق قرار دهیم. به‌صورت مشخص نامی از محرومیت بابت تتو یا خالکوبی در قوانین قید نشده، بلکه «لکه‌دار شدن عفت عمومی» است که کمیته اخلاق می‌تواند براساس آن، تفسیر و بازیکنان را محروم کند.»

باختر در ادامه افزود: «وقتی ما می‌خواهیم با فساد و زشتی‌ها مبارزه کنیم، نمی‌توانیم سراغ چیزی برویم که خاکستری است ولی رنگ‌های سیاه را رها کنیم. اگر واقعاً عزمی برای مبارزه با فساد وجود دارد فسادهای بزرگتر که آبروی فوتبال ایران را می‌برد، در اولویت است. پس قبل از اینکه در مورد تتو و خالکوبی بازیکن صحبت کنیم، باید سوال کنیم چرا با سایر مسائل برخورد نمی‌شود؟ همین چند روز اخیر مالک یکی از باشگاه‌های لیگ برتری، بارها فدراسیون فوتبال را تهدید کرده اما فدراسیون فوتبال نسبت به این تهدیدها سکوت مطلق کرده است. این شواهد کاملاً مشخص است چون همین یکی، دو روز در رسانه‌ها به‌صورت زنده مطرح شده است و هیچ برخوردی با آن نمی‌شود. از نکاتی که بسیار آسیب‌زننده است خیلی راحت عبور می‌کنند، اما با موضوعاتی برخورد می‌شود که می‌تواند اولویت جامعه ما نباشد». باختر درخصوص آزادی‌های اجتماعی بازیکنان نیز گفت: «شما می‌توانید به بازیکنان فوتبال بگویید، تتویی که دارند را با لباس آستین‌بلند بپوشانند. از جایی شنیدم، برخی افراد می‌گویند که این‌ها نماد شیطان‌پرستی است اما باید ببینیم چنین چیزی هست یا صرفاً مورد پسند اعضای کمیته اخلاق نبوده است».