حسن حسین‌نیا کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» مطرح کرد: واگذاری بنیاد فرصت یا چالش برای بورس
اگر واگذاری‌ها به صورت بلوک مدیریتی انجام شود، می‌تواند منجر به بهبود شرایط بورس شود. در شرایط فعلی، با وجود ریسک‌های بالای سیاست‌گذاری اقتصادی، بسیاری از دارایی‌ها کمتر از ارزش واقعی خود قیمت‌گذاری شده‌اند. این موضوع می‌تواند برای بخش خصوصی جذاب باشد، چراکه آنها به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی با ارزش ذاتی مناسب هستند.
حسن حسین‌نیا، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» شرایط واگذاری بنیاد مستضعفان را بررسی کرد.
اخیراً بحث واگذاری دارایی‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد مستضعفان به بخش خصوصی مطرح شده است. به نظر شما این اقدام چه تأثیری بر اقتصاد کشور و بازار سرمایه خواهد داشت؟
موضوع واگذاری دارایی‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد مستضعفان به بخش خصوصی موضوع جدیدی نیست. در سال‌های گذشته نیز شاهد صحبت‌هایی در این زمینه بودیم، اما در عمل تغییرات محسوسی رخ نداده است. انتقادات زیادی به روند خصوصی‌سازی در سال‌های گذشته وارد شده و هنوز هم این انتقادات پابرجاست. ما تاکنون شاهد خصوصی‌سازی واقعی که منجر به تحول در شرکت‌های واگذارشده باشد، نبوده‌ایم. البته مواردی وجود داشته، اما تعداد آنها محدود بوده است.
به نظر شما چرا این روند خصوصی‌سازی با موفقیت همراه نبوده است؟
یکی از دلایل اصلی این است که فضای سرمایه‌گذاری و تولید در کشور به گونه‌ای نیست که بتواند پذیرای عرضه شرکت‌های بزرگ زیرمجموعه بنیاد مستضعفان باشد. اگر به شرایط بورس نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که وضعیت چندان مطلوب نیست. ریسک‌های سیستماتیک در بازار وجود دارد و فضای سیاست‌گذاری اقتصادی نیز نشاط لازم برای جذب سرمایه و تامین مالی را ندارد. این عوامل باعث می‌شوند که واگذاری‌ها به درستی انجام نشود.
نحوه واگذاری این شرکت‌ها چگونه است؟ آیا این واگذاری‌ها از طریق بورس انجام می‌شود؟
در مورد نحوه واگذاری، بحث‌های مختلفی مطرح است. به‌عنوان مثال، اخیراً شاهد بحث‌هایی درباره واگذاری مجموعه هتل‌های پارسیان بوده‌ایم که خارج از بورس انجام شده است. اما در مورد شرکت‌های بزرگ، سوال این است که آیا واگذاری به صورت بلوک‌های سهام خواهد بود یا بلوک مدیریتی نیز واگذار می‌شود. بسیاری از شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد مستضعفان در حال حاضر در بورس حضور دارند، اما واگذاری‌ها معمولاً به گونه‌ای بوده که فقط درصدی از سهام واگذار شده و مدیریت شرکت‌ها همچنان در دست بنیاد مستضعفان یا نهادهای مشابه باقی مانده است. این نوع واگذاری‌ها نمی‌تواند نتایج مطلوبی در پی داشته باشد.
به نظر شما چه تفاوتی بین مدیریت دولتی و مدیریت خصوصی وجود دارد که باعث می‌شود مدیریت خصوصی عملکرد بهتری داشته باشد؟
در بخش خصوصی، تمرکز بر یک فعالیت خاص وجود دارد. به‌عنوان مثال، یک شرکت خصوصی ممکن است فقط بر روی صنعت پتروشیمی یا کشاورزی متمرکز باشد. این تخصص‌گرایی باعث می‌شود که عملکرد شرکت‌ها بهبود یابد اما در بخش دولتی و شبه‌دولتی، شاهد فعالیت در حوزه‌های مختلف هستیم که منجر به عدم تخصص‌گرایی می‌شود. این مسئله باعث هدررفت منابع و عدم دستیابی به نتایج بهینه می‌شود.
اگر واگذاری‌ها به صورت بلوک مدیریتی انجام شود، آیا می‌تواند تأثیر مثبتی بر بورس داشته باشد؟
بله، اگر واگذاری‌ها به صورت بلوک مدیریتی انجام شود، می‌تواند منجر به بهبود شرایط بورس شود. در شرایط فعلی، با وجود ریسک‌های بالای سیاست‌گذاری اقتصادی، بسیاری از دارایی‌ها کمتر از ارزش واقعی خود قیمت‌گذاری شده‌اند. این موضوع می‌تواند برای بخش خصوصی جذاب باشد، چراکه آنها به دنبال سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی با ارزش ذاتی مناسب هستند. اگر سرمایه‌ها به درستی وارد بورس شوند و در بخش تولید و خدمات تزریق شوند، مدیریت خصوصی می‌تواند عملکرد بهتری نسبت به مدیریت دولتی داشته باشد. این امر می‌تواند منجر به افزایش سودآوری شرکت‌های بورسی و بهبود شاخص‌های بورس شود.
به نظر می‌رسد در گذشته این اتفاق نیفتاده است. چرا؟
در گذشته، واگذاری‌ها بیشتر به صورت تامین مالی بوده است. یعنی بخشی از سهام به صورت بلوک یا عرضه عمده واگذار شده، اما مدیریت شرکت‌ها همچنان در دست نهادهای دولتی یا شبه‌دولتی باقی مانده است. این نوع واگذاری‌ها نتایج مطلوبی نداشته‌اند. اگر به شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد مستضعفان در بورس نگاه کنیم، می‌بینیم که تعداد شرکت‌های با حجم معاملات بالا بسیار محدود است. این نشان می‌دهد که واگذاری‌ها به درستی انجام نشده و مدیریت شرکت‌ها بهبود نیافته است.
چه پیشنهادی برای بهبود روند واگذاری‌ها دارید؟
برای بهبود روند واگذاری‌ها، باید به چند نکته توجه کرد. اولاً، واگذاری‌ها باید به صورت بلوک مدیریتی انجام شود تا مدیریت شرکت‌ها به دست بخش خصوصی کارآمد سپرده شود. ثانیاً، باید فضای سرمایه‌گذاری و تولید در کشور بهبود یابد تا بخش خصوصی بتواند با اطمینان بیشتری وارد این حوزه شود. ثالثاً، باید شفافیت در فرآیند واگذاری‌ها افزایش یابد تا از هرگونه سوءاستفاده یا عدم کارایی جلوگیری شود. اگر این موارد رعایت شود، می‌توانیم شاهد تحولات مثبت در اقتصاد و بازار سرمایه باشیم.
