غائـله بوعـلی/روایتهـایی از دانشجویان ایرانی و عراقی و مسئولان دانشگاه بوعلی سینای همدان درباره وقایع اخیر این دانشگاه
پژوهشگران علوم اجتماعی طرح شعارهایی علیه دانشجویان عراقی با محوریت ناموس‌پرستی را «دیگری‌سازی» مینامند
انتشار تصاویری از تردد خودروی خارجی دو دانشجوی عراقی دانشگاه بوعلی سینای همدان و انتساب رفتارهایی غیراخلاقی به تعدادی از این دانشجویان، از هفته گذشته التهابی ناملموس را در شبکه‌های اجتماعی و زیر پوست این دانشگاه به راه انداخته است؛ تصاویری که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست و درنهایت به یک تجمع روبه‌روی دانشگاه منتهی شد. مسئولان دانشگاه بوعلی اما حالا به «هم‌میهن» می‌گویند تا امروز هیچ شکایتی به دانشگاه اعلام نشده است، بااین‌حال موج ضدمهاجر علیه دانشجویان عراقی همچنان ادامه دارد.
بعد از انتشار این فیلم و اسکرین‌شات‌هایی منتسب به دانشجویان عراقی در یکی از صفحات اینستاگرام، روزهای 12 و 13مهراه فراخوانی به‌نام «بیانیه مردمی تجمع اعتراضی روبه‌روی دانشگاه بوعلی سینای همدان» در این صفحه منتشر شد. تجمع روز دوشنبه از ساعت 15:30روبه‌روی در دانشگاه جوادیه در خیابان احمدی روشن، آغاز و تا حدود 17:30 ادامه پیدا کرد.
به گفته منابع محلی، اهالی همدان و دانشجویان دانشگاه در این تجمع حضور داشتند و شعارهایی درباره «حمایت از ناموس و غیرت ایرانی» مطرح شد که از نگاه بعضی پژوهشگران علوم اجتماعی، ادامه مسیر دیگری‌سازی و مهاجرستیزی در ایران است. موضوع دیگر اما این است که به‌گفته یکی از دانشجویان دانشگاه بوعلی‌سینای همدان، بعضی از دانشجویان حاضر در این تجمع نیز احضار شده و همچنین روز گذشته خبرهایی غیررسمی در شبکه‌های اجتماعی از بازداشت کوتاه‌مدت برخی از آنها منتشر شده است.
در ادامه روند انتساب برخی اتهامات به دانشجویان عراقی، روز شنبه نیز فراخوانی برای حضور روبه‌روی فرمانداری همدان اعلام شد اما شاهدان عینی می‌گویند، تعداد تجمع‌کنندگان زیاد نبود و با حضور نیروهای امنیتی پراکنده شدند. در روزهای بعد از این تجمع، واکنش نهادهای دولتی و قضایی همدان آغاز شد. مسئولان دانشگاه بوعلی‌سینای همدان در واکنش به این تجمع، همچنین طرح اتهامات، بیانیه‌ای صادر و تاکید کردند: «تا این لحظه هیچ شکایت رسمی در زمینه مسائل اخلاقی از سوی دانشجویان، کارمندان یا همشهریان محترم علیه دانشجویان بین‌الملل دریافت نشده است. بااین‌حال، در پی طرح برخی ادعاها در فضای مجازی دراین‌باره، کارگروه ویژه‌ای متشکل از نمایندگان وزارت عتف، مسئولان دانشگاه و نماینده شورای صنفی دانشجویان برای دریافت و بررسی فوری هرگونه شکایت یا گزارش دراین‌باره تشکیل شده است.»
دو روز بعد از این بیانیه نیز دادستانی همدان هم در اطلاعیه‌ای تاکید کرد: «مردم در صورت وجود هرگونه دلایل و مستندات معتبر، موضوع را به این دادستانی اعلام کنند تا پس از بررسی دقیق، در صورت احراز تخلف، با عوامل یا مسئولان مرتبط برخورد قانونی و قاطع صورت گیرد.» حالا علاوه بر تشکیل یک کمیته ویژه در معاونت دانشجویی دانشگاه بوعلیسینا، غلامحسین مجذوبی، رئیس این دانشگاه به «هم‌میهن» می‌گوید: «هرکس شکایتی دارد، می‌تواند با مدرک به دانشگاه مراجعه کند و قطعاً به آن رسیدگی می‌شود؛ چون اکثر موضوعاتی که عنوان می‌شود، هیچ دلیل و مدرکی ندارد و تا امروز هیچ شکایتی از آنها مطرح نشده است.» او تاکید می‌کند: «نمی‌دانیم چه تعداد دانشجوی ایرانی در این تجمع حضور داشته‌اند اما اکثر آنها از دانشجویان نبوده‌اند.»
پس از این ماجرا، دانشگاه بوعلیسینا در بیانیه خود تاکید کرده بود که در رسیدگی به تخلفات دانشجویان، تبعیضی قائل نمی‌شود؛ بااین‌حال دانشجویان ایرانی این دانشگاه به این تبعیض اعتقاد و تاکید می‌کنند که به‌دلیل پرداخت شهریه دلاری به دانشگاه، مسئولان آن در برخورد با تخلفات انضباطی و نحوه تحصیل دانشجویان عراقی، تسامح بیشتری از خود نشان می‌دهند، اما برخی دیگر از دانشجویان این دانشگاه در گفت‌وگو با «هم‌میهن» تبعیض‌های آموزشی بین دانشجویان ایرانی و عراقی را تایید نمی‌کنند و اعتقاد دارند که فشارهای آموزشی مضاعفی روی دانشجویان عراقی نیز وجود دارد و افزایش فشارها علیه این دانشجویان بعد از موج افغانستانی‌ستیزی در دوسال اخیر شدت یافته است.
پیگیری‌های «هم‌میهن» نشان می‌دهد، یکی از دانشجویان عراقی که در فیلم تردد با خودروی خارجی در بلوار ارم همدان حضور داشت، دو روز بعد از انتشار گسترده و طرح اتهام مزاحمت، از ایران خارج شده است، یکی از آنها در آستانه اخراج قرار دارد و سایر دانشجویان عراقی با واکنش‌های تندی در فضای مجازی، سطح شهر و دانشگاه روبه‌رو شده‌اند. گفت‌وگو با فعالان صنفی و دانشجویی و دانشجویان عراقی این دانشگاه نیز نشان می‌دهد، همچنان اتهامات مطرح‌شده علیه دانشجویان پسر عراقی در حد شنیده‌های تایید نشده است.
اتهاماتم تایید نشد
سیف حسین، دانشجوی عراقی‌ای که در فیلم منتشرشده از تردد خودروی خارجی در بلوار ارم همدان حضور داشت، به «هم‌میهن» می‌گوید، بعد از انتشار این ویدئو، از سوی پلیس احضار و بررسی‌های لازم انجام شده اما اتهامات منتسب به او محرز نشده است. او ماجرای ویدئوی منتشرشده از خود و یکی از دوستانش را اینطور تعریف می‌کند: «من برای تکمیل پروپوزال خود و صحبت با استاد راهنمای پایان‌نامه‌ام به ایران آمده بودم. پنج روز ماندم تا دوستم عبدالله با من تماس گرفت و گفت با ماشین‌اش می‌آید تا با هم به اصفهان برویم، چون مدت‌ها بود که می‌خواستیم به اصفهان برویم و چیزهای زیادی درباره زیبایی‌های آن شنیده بودم. هنگام رفتن برای صرف شام در «بلوار ارم»، شخصی از ماشین ما ویدئویی گرفت و نوشت که ما دانشجو هستیم و با خودروی لوکس در همدان گشت می‌زنیم. ویدئو به‌سرعت پخش شد.
چهار روز پس از اقامت ما در همدان، بعد از آن‌که دوستم مراحل پرداخت اقساط دانشگاه و انتخاب واحدهای درسی را انجام داد، به اصفهان رفتیم. سه‌روز در این شهر ماندیم، سپس به تهران رفتیم و دو روز آن‌جا بودیم و بعد به همدان بازگشتیم. شب‌هنگام به همدان رسیدیم و برای خرید غذا به رستوران رفتیم. درحالی‌که جلوی رستوران ایستاده بودیم، توسط پلیس دستگیر شدیم. از ما به مدت چهار ساعت بازجویی شد. آنها تمام تصاویر دوربین‌هایی را که از لحظه ورودمان به ایران تا لحظه دستگیری‌مان ضبط شده بود، آماده کرده بودند.
پلیس اظهارات ما را ثبت کرد و پس از بررسی صحت گفته‌هایمان و اطمینان از اینکه مزاحم کسی نشده‌ایم و هیچ کار غیرقانونی انجام نداده‌ایم، ما را آزاد کردند و گفتند که متأسف‌اند.» او می‌گوید به آنها اطلاع داده شد که دلیل دستگیری‌شان، شایعاتی بود که در اینستاگرام مطرح و اعلام شده است که آنها برای دختران مزاحمت ایجاد کرده‌اند: «به خوابگاه بازگشتیم و روز بعد، پلیس مهاجرت و اتباع خارجی ما را احضار کرد و از صاحب خودرو خواست تا برای حفظ امنیت خودش و خودرو‌اش، ماشین را از ایران خارج کند. در همان روز، ایران را با احتیاط ترک کردیم چون همه مردم با نگاه‌های پر از نفرت به ماشین نگاه می‌کردند و ما نمی‌دانستیم دلیل آن چیست، تا اینکه به عراق بازگشتیم و صفحه شخصی به‌نام «ماهر» را در اینستاگرام برایمان فرستادند.
وقتی صفحه او را دیدم، چیزهایی نوشته بود که هرگز اتفاق نیفتاده بود؛ حتی گفته بود که ماشین وارد دانشگاه شده است، درحالی‌که این کاملاً دروغ است و ماشین هیچ‌وقت وارد دانشگاه نشد. با او صحبت کردم و از او خواستم مدرکی برای گفته‌هایش منتشر کند، اما با تمسخر پاسخ داد. همه در دانشگاه من، حتی دوستانم در همدان، از این خبر شوکه شدند، چون می‌دانند که من چندان اهل گشت‌و‌گذار نیستم. حراست دانشگاه دوربین‌ها را بررسی کرد و هیچ تخلفی از من پیدا نکرد.» سیف توضیح می‌دهد که مسئولان دانشگاه بعد از اینکه مطمئن شدند او به عراق رسید، دیگر ارتباطی نداشته‌اند و خودش هنوز نمی‌داند دوباره به ایران برمی‌گردد یا خیر؟: «کنسولگری عراق با من تماس گرفت و به من اطمینان داد که در امان هستم، از تمام اتهامات مبری هستم و به‌ناحق از دانشگاه اخراج نخواهم شد.
همه همکلاسی‌هایم با من همدردی می‌کنند و مدام با من تماس می‌گیرند.» سیف درباره نامه عذرخواهی‌ای که در شبکه‌های اجتماعی از طرف جمعی از مردم عراق خطاب به مردم ایران منتشر شده نیز می‌گوید: «مردم ایران، اگر کسی ایرانی را آزار داده باشد، من رسماً از طرف خودم و از طرف همه دانشجویان، از آنها عذرخواهی می‌کنم؛ چون ما آنها را برادران خود می‌دانیم.»
یکی دیگر از دانشجویان عراقی و نماینده این دانشجویان هم به «هم‌میهن» می‌گوید، بعد از ماجرایی که برای سیف حسین اتفاق افتاد، تصاویری از گفت‌وگوهایی پخش شد که می‌گویند بین پسر عراقی و دختر ایرانی بوده است، اما ما بررسی کردیم و اتفاقی نیفتاده است: «حدود چهار روز پیش کامنتی به‌نام دختری به‌نام زینب اشمری منتشر شد که علیه ایرانیان نوشته شده بود، اما ما در دانشگاه دانشجویی به این نام نداریم، تعداد ما در دانشگاه کم است و باتوجه به اینکه انتخاب واحد دانشجویان عراقی را خودم انجام می‌دهم، می‌دانم که دانشجویی به این نام نداریم.
بعد از تجمع هفته گذشته، دانشگاه به آنها گفته بود که هرکسی شکایتی دارد، اعلام کند اما کسی نیامده است. بعد از این اتفاقات بعضی از مغازه‌ها به ما می‌گویند که چیزی به شما نمی‌فروشیم، بعضی از رانندگان اسنپ ما را سوار نمی‌کنند، بعضی از دانشجویان به ما ناسزا می‌گویند. الان تعداد ما خیلی کم شده و نزدیک 50 نفر مانده‌ایم. پلیس از همه‌جا درباره رفتار ما پرسیده و همه گفته‌اند، خوب است. ما نمی‌دانیم چرا این اتفاقات افتاده است. نمی‌دانیم چه کسانی با استفاده از عکس پروفایل دانشجویان عراقی، به‌نام آنها پیام‌هایی می‌سازند و برای آن صفحه اینستاگرامی می‌فرستند؟»
بعد از تجمع روز دوشنبه، برخی رسانه‌ها دانشجویان عراقی را وابسته به گروه‌های شبه‌نظامی عراقی معرفی کردند، اما یک منبع محلی و فعال رسانه اهل همدان (نام و صوت مصاحبه نزد روزنامه محفوظ است) به «هم‌میهن» می‌گوید، شایعات درباره دانشجویان عراقی مطرح شده، اما نه شاکی خصوصی دارند، نه عضویت آنها در گروه‌های شبه‌نظامی مورد تایید است. او توضیح می‌دهد که تجمع روز دوشنبه هفته گذشته، ارتباطی به گروه‌های سیاسی نداشت و هیچ فعال سیاسی و اجتماعی‌ای حضور نداشته است و برای اتهاماتی مثل تعرض نیز مستنداتی وجود ندارد.
در بسیاری از صفحه‌ها مطرح شده بود که قیام ملی در همدان رخ داده؛ چون یک دقیقه‌ای در حاشیه تجمع شعارهای سلطنت‌طلبانه مطرح می‌کردند، اما همه جمعیت با آن همراهی نکرده، ممتد نبوده و شاید کمتر از یک دقیقه انجام شده است.» او می‌گوید این اعتراضات منجر به خشم گسترده‌ای نشده است و جمعیتی که در آن تجمع حضور داشت، حداکثر 200 تا 250 نفر بود؛ اینکه گفته می‌شود هزارنفر در آن حضور داشته‌اند، صحت ندارد.
علیرضا علی‌محمدی، دبیر انجمن اسلامی دانشگاه بوعلی سینای همدان هم به «هم‌میهن» می‌گوید، مسئولان دانشگاه هنجارشکنی‌هایی را که در دانشگاه رخ می‌داد، نادیده می‌گرفتند و حالا دانشجویان ناراضی هستند: «این ماجرا از سیگار کشیدن و پوشش دانشجویان شروع شد تا اینکه دانشجویان بین‌الملل با خودرویی وارد دانشگاه شدند، درصورتی‌که هیچ خودرویی اجازه ورود به دانشگاه را ندارد. این خودرو قبل از ورود به دانشگاه داخل شهر می‌چرخیده و مزاحمت ایجاد می‌کرده است. بعد از ورود به دانشگاه نیز برای یکی از دانشجویان خانم مزاحمت ایجاد کرده است. مسئولان دانشگاه هم می‌گویند تا امروز کسی بابت این موضوع شکایتی نکرده است. ما هم قبول کردیم، چون شکایتی بابت آن ثبت نشده. شنیده شده است برای اینکه این خودرو خلاف قانون گمرک عمل کرده، ماشین را همان‌شب توقیف کردند.»
اشاره او به تصویری از خودروی پارک‌شده یکی از دانشجویان در پارکینگ این دانشگاه است. او می‌گوید، دلیل تاکید بر ملیت این دانشجویان، امتیازات مثبتی است که به دانشجویان بین‌الملل داده شده و باعث می‌شود که این موضوعات پررنگ‌تر شود: «برای مثال اگر از نظر حراست رفتار دانشجویان ایرانی مشکلی داشته باشد، کمیته انضباطی برای آنها ثبت می‌شود و باید حضوری بابت آن پاسخگو باشند، اما تا جایی که اطلاع داریم، این موارد برای دانشجویان بین‌الملل نادیده گرفته می‌شود. روز دوشنبه که این اتفاق افتاد، مسئولان دانشگاه اعلام کردند که هیچ دانشجویی در این تجمع حضور نداشته است؛ درحالی‌که خود دانشجویان دانشگاه نیز حضور داشتند.»
به گفته او بعد از فراخوانی که در اینستاگرام برای تجمع اعلام شد، مسئولان دانشگاه در گروه‌های دانشجویی اعلام کردند که دانشجویان در این تجمع شرکت نکنند و دانشگاه در حال پیگیری موضوع است، بااین‌حال دانشجویانی که از این اطلاعیه بی‌خبر بودند، با همین پیام دانشگاه باخبر شده و در تجمع شرکت کردند: «در این تجمع خود اهالی همدان هم حضور داشتند و ما از این ناراحتیم که چرا دانشگاه تاکید می‌کند، دانشجویی حضور نداشته است. از هرکی داخل خوابگاه بپرسید، می‌گویند که از هر اتاق، یک یا دو نفر رفته‌اند.» علی‌محمدی می‌گوید پیام‌هایی که به آن صفحه اینستاگرام رسیده، کذب بوده است: «برای مثال گفته می‌شد، از سوی دانشجویان عرب‌زبان که در خوابگاه میعاد این دانشگاه ساکن و نزدیک خوابگاه دختران هستند، تخلفاتی صورت می‌گرفت، اما دانشگاه پیگیری و آن را تکذیب کرده است.
شورای صنفی هم که این موضوع را پیگیری کرده و آن را رد می‌کند.» علی‌محمدی می‌گوید خواسته دانشجویان دانشگاه این بود که دانشگاه قبل از این اتفاقات شفاف‌سازی کند و بگوید شکایتی از سمت دانشجویان دختر به دست آنها رسیده است یا خیر؟: «اینکه چرا این دانشجویان می‌توانند با اسنپ وارد دانشگاه شوند اما دانشجوی ایرانی نمی‌تواند. یا اینکه در زمان انتخاب واحد، دانشجوی دیگر اگر به ددلاین نرسد، دیگر نمی‌تواند انتخاب واحد داشته باشد ولی دانشجویان بین‌المللی می‌توانند یا مشکل غیبت‌های غیرمجاز که برای دانشجویان بین‌المللی راحت‌تر گرفته می‌شود. به‌هرحال مشکل با دانشجویان عراقی در دانشگاه ما کمی ریشه‌دار بوده و صاحب آن پیج اینستاگرامی از این‌فضا سوءاستفاده کرده است.»
یکی از فعالان تشکل‌های دانشجویی دانشگاه بوعلی‌سینای همدان هم می‌گوید، ما دراین‌زمینه آگاه‌سازی کرده‌ایم و دانشجو نیز عاقل‌تر از این است که گفته‌های مطرح‌شده را بپذیرد: «دلیلی برای این اتفاقات وجود نداشته و ادعاهایی که آن آقا مطرح کرده، پوچ و واهی بوده و حقیقت نداشته است. ما در دانشگاه چندسال است با دانشجویان بین‌الملل زندگی می‌کنیم، اتفاق خاصی نیفتاده یا اگر هم رخ داده، کسی شکایتی نکرده است.»
سه‌شنبه 15 مهرماه، حمزه امرایی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار همدان درباره بررسی‌های انجام‌شده درباره تجمع روبه‌روی دانشگاه بوعلیسینا توضیح داده بود: «این مسئله در حال بررسی است. هنوز به جمع‌بندی قطعی نرسیده‌ایم و چیزی که بتوانیم به‌صورت رسمی و قطعی اعلام کنیم، وجود ندارد. دانشگاه موضوع را در دست بررسی دارد و طبق مقررات، نتیجه اعلام می‌شود.»
زیرپوست دانشگاه
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بعد از اتفاقات اخیر در این دانشگاه، تعدادی از دانشجویان عراقی تازه‌وارد این دانشگاه، تصمیم به انصراف گرفته‌اند و فضایی علیه این دانشجویان شکل گرفته است. «اسامه»، یکی از دانشجویان این دانشگاه است و به‌واسطه تسلط روی زبان عربی، به‌عنوان مترجم دانشجویان عراقی نیز همراه آنهاست. او می‌گوید، طی روزهای اخیر فضای منفی زیادی علیه آنها، همچنین خودش و سایر مترجمان آنها نیز در فضای مجازی و دانشگاه ایجاد شده است. او در دوسال گذشته با دانشجویان عراقی زیادی در ارتباط بوده و تاکید می‌کند، رفتار ناشایستی از آنها ندیده است و اتهاماتی که به دانشجویان عراقی وارد شده را نامعتبر و بدون مدرک می‌داند و تاکید می‌کند هیچ سندی برای اثبات آنها وجود ندارد.
بااین‌حال اما واکنش‌ها نسبت به دانشجویان عراقی بیشتر شده و حالا او و مترجمان دیگر هم به تجاوز تهدید می‌شوند و مورد فحاشی‌های جنسی قرار می‌گیرند. از نگاه او، بعد از پخش ویدئوهای دانشجوهای عراقی، موجی از نژادپرستی اتفاق افتاد و انگار آن سویه‌های قبلی را روشن کرد. اسامه با صاحب پیجی که اسکرین‌شات و ویدئوها را منتشر کرده، گفت‌وگو داشته اما «غیر از فحاشی، پاسخ درستی نمی‌دادند.» او می‌گوید: «عکس یکی از این دانشجویان را در قالب یک پوستر کوچک در میدان شهر چسبانده و نوشته بودند که اگر او را دیدید، برخورد کنید. شهر برای دانشجویان عراقی ناامن شده و به‌صورت غیررسمی از ساعت 9 شب به‌بعد امکان خروج از خوابگاه را ندارند.
استوری‌هایی که در آن پیج اینستاگرامی منتشر می‌شد، خشونت را بازتولید می‌کند. پیش از این هم منتظر چنین اتفاقاتی بودیم، نه برای عراقی‌ها اما فکر نمی‌کردیم که برای عراقی‌ها رخ دهد. مطالباتی درباره شکل تحصیل و نحوه گزینش آنها وجود دارد که من هم با آن موافق هستم، اما مزاحمت آنها را تایید نمی‌کنم.» خانم اسامه توضیح می‌دهد نمونه این اتهامات، ماشینی است که گفته می‌شود به دانشگاه وارد شده، در پارکینگ دانشگاه بوده که دانشجوی ایرانی هم می‌تواند ماشین خود را وارد پارکینگ کند. دانشجویان عراقی امکانات به‌شدت نامناسبی در خوابگاه‌ها دارند و نمی‌توان گفت تبعیضی از این نظر بین آنها و دانشجویان ایرانی وجود دارد. گفته می‌شود سیستم آموزشی به آنها سخت نمی‌گیرد، اما فشارهای آموزشی متعددی به آنها وارد می‌شود.
دانشجویان بین‌المللی دانشگاه بوعلیسینا در دانشکده دی-8 تحصیل می‌کنند و نحوه گزینش، سطح سواد و کیفیت آموزشی متفاوتی دارند، اما دانشجویان عراقی در دانشکده دی-8 تحصیل نمی‌کنند و طبق قراردادهایی که با دانشگاه‌های عراق وجود دارد و دانشجویان بر اساس رزومه‌های ارسالی، انتخاب می‌شوند. اسامه می‌گوید، دانشجویان عراقی از نظر آموزشی با دانشجوی ایرانی تفاوت دارند اما به‌شکلی نیست که مطرح می‌شود: «همه حرف‌های عراقی‌ستیزانه‌ای که مطرح می‌شود، از سوی کسانی است که حتی تعامل درستی با آنها نداشته‌اند. اینکه گفته می‌شود بابت پول‌دادن، آنها سطح آموزشی متفاوتی دارند، صحت ندارد؛ چون دانشجوی عراقی عایدی زیادی برای دانشگاه ندارد و مبلغی که پرداخت می‌شود، ناچیز است. هر دو واحدی، یک‌میلیون تومان است. دانشجوی ارشد در بیشترین حالت در دو سال، هزار دلار می‌پردازد.
او روایت‌هایی از فضای ایجادشده علیه این دانشجویان در سطح شهر و دانشگاه دارد:«چند شب پیش من با دو دختر عراقی برای همراهی با آنها بودم و در یک مسیر صد متری، دو نفر به آنها آزار فیزیکی رساندند و در واکنش به اعتراض من، می‌گفتند آنها اجنبی هستند و به تو ارتباطی ندارد. برخی از رانندگان اسنپ به‌دلیل عراقی‌بودن دانشجویان، سفرها را لغو می‌کنند. در تجمع دانشگاه، شعارها، مطالبه‌گرانه نبود، این مطرح می‌شد که آنها با دلارهای‌شان به ما پُز می‌دهند، یا با ماشین خارجی می‌خواهند به ما پُز دهند.» او می‌گوید یکی از دانشجویان که اتهاماتی به او منتسب شده نیز در آستانه اخراج است.
عادی‌سازی خشونت علیه مهاجران
طرح شعارهایی علیه دانشجویان عراقی با محوریت ناموس‌پرستی، غیرت و تاکید بر عضویت آنها در گروه‌های شبه‌نظامی از نگاه پژوهشگران علوم اجتماعی «دیگری‌سازی» نامیده می‌شود؛ آنها اتفاقات دانشگاه بوعلیسینا را در ادامه موج مهاجرستیزی علیه مهاجران افغانستانی می‌دانند.
آرش نصر اصفهانی، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه مهاجران به «هم‌میهن» می‌گوید که آنچه در دانشگاه همدان اتفاق افتاده، پیش‌تر هم در مورد زوار عراقی، به‌ویژه در مشهد، به‌شکل مشابهی مطرح شده بود و اساس این نگاه، پیش‌فرض‌های ذهنی و نژادپرستانه در موردخارجی‌ها در جامعه ایران است؛ نگاهی که بسیار قدیمی و ریشه‌دار است: «به‌طورکلی خارجی، «دیگریِ اصلی» جامعه ایران از بدو پیدایش ناسیونالیسم ایرانی بوده است.
این نگاه به عرب و پیوند خوردن آن با اسلام و ازطرف‌دیگر با ایده احیای شکوه ایران باستان، مختصِ مبدعان ناسیونالیسم ایرانی یا حکومت پهلوی نیست، بلکه امروز هم به اشکال مختلف، هم از لحاظ نظری طرح می‌شود و هم در باور توده‌ای قدرتمند است. نکته مهم این است که در مورد عربِ غیرایرانی، در این سال‌ها موضوع حضور آنان همیشه با شکلی از نگاه مردسالار و ناموس‌پرستانه گره می‌خورد و دشمنی با آنها را به‌عنوان نوعی کنش در دفاع از ایران و ناموس ایرانی مشروعیت می‌دهد. موضوع این نیست که رفتاری که ادعا شده چند دانشجوی عراقی انجام داده‌اند، از نظر اخلاقی درست بوده یا غلط؛ بحث این است که اگر رفتاری غلط است، برای همه غلط است.
اما وقتی در مورد یک گروه، به‌واسطه قومیت یا ملیت، به «گناه نابخشودنی» تبدیل می‌شود، اینجا دیگر پای باورهای نژادپرستانه در میان است. اینجا دیگر بهانه‌تراشی برای ابراز نفرتی است که ریشه‌های قدیمی دارد و لزوماً متأثر از رفتار این جمعیت خاص در همدان نیست.» او ادامه می‌دهد: «این موضوع درباره افغانستانی‌ها ابعاد بسیار بزرگ‌تری داشت. به نظر من، مهم‌ترین اتفاق در سه‌سال اخیر و با اوج‌گرفتن افغانستانی‌ستیزی در ایران، این بوده است که نفرت‌پراکنی و خشونت علیه مهاجران خارجی در ایران «عادی‌سازی» شده است. زمانی‌که همه گروه‌های مؤثر و مرجع در جامعه، نفرت و خشونت علیه یک جمعیت خارجی را دفاع از وطن، امنیت و فرهنگ معرفی می‌کنند، قُبح نژادپرستی از میان می‌رود. مقامات دولتی مدام از دستاوردهای اخراج افغانستانی‌ها و لزوم پاسخ به مطالبات مردمی می‌گویند.
جریان‌های سیاسی، اعم از داخل حکومت و اپوزیسیون، همه بر تهدید بودن افغانستانی‌ها تأکید می‌کنند. یک جریان سیاسی، افغانستانی‌ها را تهدید امنیتی برای حکومت می‌داند و جریان دیگر آن را مانعی در برابر مدرن‌شدن و دموکراسی در ایران. حتی نخبگان و روشنفکران، خشونت علیه افغانستانی‌ها را واکنش طبیعی مردم معرفی می‌کنند و به این ترتیب به آن مشروعیت می‌دهند. در مورد همین نفرت‌پراکنی علیه مردم عرب هم شما کمتر می‌بینید این اقدامات از سوی نخبگان محکوم شود.»
از نگاه او، نتیجه این وضعیت آن است که بسیاری از بخش‌های جامعه، که شاید تا پیش از این باورهای دیگری‌ستیز خود را به‌شکل عمومی مطرح نمی‌کردند، امروز آن را به‌عنوان یک خواست مشروع وطن‌پرستانه طرح می‌کنند و اقدام عملی می‌کنند. نصراصفهانی هشدار می‌دهد که خطر رشد چنین جریانی فقط متوجه اتباع خارجی ساکن ایران نیست، بلکه می‌تواند به اشکال مختلف متوجه جمعیت داخلی، خصوصاً گروه‌های قومیتی در پیرامون نیز شود: «یکی از منابع اصلی تغذیه راست‌افراطی در دنیا «ترس» است؛ ترس از تهدیدشدن تمدن، فرهنگ یا امنیت، فقط خاص مهاجران خارجی نیست. در شرایط خاص ایران، این ترس می‌تواند در مورد گروه‌های قومیتی مختلف، به‌بهانه امنیت ملی و تمامیت‌ارضی خلق شود و از آن برای مقاصد سیاسی بهره گرفته شود.
درواقع در شرایطی که ایران به‌واسطه تنوع فرهنگی و قومیتی خود، نیاز به‌شکلی از نظام شهروندی فراگیر دارد که با رسمیت‌شناختن این تنوع و فراهم‌کردن فرصت واقعی مشارکت عادلانه برای همه گروه‌ها، امکان زیست مسالمت‌آمیز همه ساکنان این سرزمین را فراهم کند، فضای کلی سیاسی در مرکز ایران در جهتی خلاف این حرکت می‌کند. به‌علاوه، این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز رشد اشکال مختلف ناسیونالیسم قومی در پیرامون باشد که تبعات بسیار خطرناکی خواهد داشت. دمیدن بر آتش این اختلافات گرچه به‌نام وطن انجام می‌شود اما بیش از هر دشمنی به این وطن ضربه خواهد زد.»
قمر تکاوران، پژوهشگر اجتماعی است و او هم در گفت‌وگو با «هم‌میهن» توضیح می‌دهد که چرا در جریان تجمع هفته گذشته، شعارهایی نژادپرستانه مطرح شد؛ او می‌گوید دیگری درواقع غیرخودی است و ما تمایزی بین خود و دیگری قائل می‌شویم که منجر به مرزبندی‌های هویتی می‌شود. در پذیرش انسان‌های دارای ویژگی‌های متفاوت یعنی ملیت، قومیت و... بسیار مهم است که خود را چطور تعریف می‌کنیم: «منظور از خود هویت گروهی یا ملی است.
اینجا جعل خود با تأکید بر تمایزات فرهنگی اتفاق می‌افتد. درنتیجه خیلی مهم است که ما بر چه ویژگی‌هایی برای خود (مای ایرانی) تأکید می‌کنیم. متأسفانه می‌بینیم که در ایران بسیاری از گروه‌های اجتماعی با ویژگی‌های زبان، قومیت، ملیت و... دیگری قلمداد می‌شوند. مفهوم غیرخودی در خودش عدم‌پذیرش دارد و درنتیجه دیگری‌سازی با طرد و حذف همراه است؛ لذا ازاین‌روست که ما می‌بینیم خواسته جامعه می‌شود اخراج افغانی یا اینجا اخراج عراقی. وقتی در شعارها گفته می‌شود «دانشگاه مال ایرانی‌هاست» و «دانشجوی عراقی اخراج باید گردد» و خطای یک یا چند دانشجو به همه آن گروه تعمیم داده می‌شود و ملیت فرد هدف قرار می‌گیرد؛ یعنی در راستای دیگری‌سازی است.
پس من این ماجرا را جزئی از فرآیند دیگری‌سازی می‌بینم. فرآیندی که با افغان‌ستیزی شروع شد و حالا می‌بینیم که دارد ادامه پیدا می‌کند و این خاصیت دیگری‌سازی است؛ چراکه وقتی ساختارها و روندهای اجتماعی مشکل دارد، محدود به یک گروه خاص نمی‌ماند و به گروه‌های دیگر هم تسری پیدا می‌کند. گروه‌هایی که در آن «من ایرانی» ازپیش‌تعرف‌شده، با ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی خاص، جای نمی‌گیرند.»
