توقف دوماهه به ضرر ایران

بررسی اظهارات جدید نماینده ویژه آمریکا درباره مذاکرات

دوشنبه‌شب، رابرت مالی، نماینده ویژه جو بایدن در امور ایران و مذاکره‌کننده هسته‌ای این کشور در خصوص برجام در گفت‌‌وگویی با آرون میلر که با میزبانی بنیاد کارنگی انجام شد، صراحتا اعلام کرد که اگر دیپلماسی برای احیای برجام شکست بخورد، گزینه نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران همچنان روی میز خواهد بود. رابرت مالی البته تاکید کرد که «دیپلماسی کماکان ترجیح آمریکا در کنار ابزار فشار و تحریم است، اما همان‌طور که پرزیدنت بایدن گفته است، اگر دیگر گزینه‌ها شکست بخورد، گزینه نظامی به عنوان آخرین راه‌حل روی میز خواهد بود.» او خاطرنشان کرد که از حدود دو ماه پیش هیچ تحرکی در رابطه با احیای برجام در جریان نبوده و افزود که «امور راکد» در وضعیت کنونی دیگر مورد توجه دولت بایدن نیست. مالی همچنین به پرواز پهپادهای انتحاری در آسمان اوکراین اشاره کرده و گفت:«زمانی که رویدادهای دیگر در حال وقوع است، ما روی چیزی که بی‌اثر است، تمرکز نمی‌کنیم. اگر حاکمیت ایران به رویه کنونی خود ادامه دهد، آمریکا دیگر وقت خود را تلف نخواهد کرد.» داستان احیای برجام یکی از برجسته‌ترین مصداق‌های فرصت‌سوزی در سیاست خارجی دولت ابراهیم رئیسی است. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری پیشین، پرونده برجام را در وضعیتی به دولت رئیسی تحویل داد که به گفته خودش برای احیا، فقط به یک امضا نیاز داشت. ابراهیم رئیسی در شعارهای انتخاباتی‌اش هیچ‌وقت سخنی خلاف سیاست احیای برجام بر زبان نیاورده بود، اما در عرصه عمل، فرصت و زمان را از دست داد. در ابتدا چند ماه طول کشید تا ابراهیم رئیسی به مذاکرات احیای برجام بازگردد. این فرصت‌سوزی موجب شد که به فاصله کوتاهی پس از آغاز مذاکرات، حمله روسیه به اوکراین آغاز شود و روسیه سعی کند از برجام به عنوان کارتی برای امتیاز گرفتن از غرب استفاده کند که نتیجه‌ این سیاست نیز وقفه چندماهه در اواخر سال گذشته در روند مذاکرات بود.

در ادامه نیز اصرار ایران بر برخی درخواست‌ها نظیر ارائه تضمین و انکار آمریکا در اجابت این درخواست‌ها، روند احیای برجام را به یک وضعیت رفت و برگشت فرسایشی تبدیل کرد. در نهایت متنی نهایی از سوی اتحادیه اروپا به طرفین ارائه شد که این متن هم پس از چند رفت و برگشت، به سرانجامی نرسید. از اینجا به بعد بود که برخی در داخل نظیر محمد مرندی، مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و البته حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان به شکل مستقیم و ضمنی، دولت را تشویق کردند تا چند ماه صبر کند تا اروپا با زمستان سخت روبه‌رو شود و آن‌وقت است که غرب حاضر خواهد شد ضمن ارائه امتیازات درخواستی ایران، احیای برجام را بپذیرد. زمستان سخت اما تاکنون نتیجه‌ای در پی نداشته است؛ در این چند ماه تعلل، قیمت گاز در اروپا به پایین‌ترین سطح خود رسیده است، اعتراضات کشور را در نوردیده، فضای تنش در روابط ایران و غرب به واسطه اعتراضات به بالاترین سطح خود رسیده است، مواضع اروپا و آمریکا در حمایت از معترضان و اعمال تحریم علیه ایران به هم نزدیک‌تر شده است و در نهایت شعبده همکاری دفاعی ایران و روسیه و تاثیرات‌اش در اوکراین موجب شده که حتی سخن از مطرح شدن پرونده ایران در شورای امنیت سازمان ملل و احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه به میان بیاید که اگر چنین شود، ایران دوباره به اتهام نقض قطعنامه 2231 ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد قرار خواهد گرفت. در این میان، ایران چه به دست آورده است؟‌ تقریبا هیچ. جز اینکه وارد روابطی مبهم با روسیه شده و با فشار جهانی مواجه شده، قیمت ارز روند صعودی به خود گرفته و روند اعتراضات موجب شده که توانایی دولت در اتخاذ تصمیمات بزرگ کاهش یابد. از سوی دیگر عدول دستگاه سیاست‌خارجی ایران در برقراری روابط متوازن با بلوک شرق و غرب موجب شده که ایران رابطه با شرق را با هزینه تخاصم با غرب به دست آورد. از این رو است که وقتی به لحن و کلماتی که رابرت مالی در سخنان‌اش مطرح کرده بیشتر توجه می‌کنیم، می‌توان دریافت که آمریکایی‌ها بوی فرصت بادآورده به مشام‌شان خورده و برای استفاده از آن در راستای اعمال فشار بیشتر بر ایران و گرفتن امتیاز، دورخیز کرده‌اند. سوال این است که چه کسی این فرصت را در اختیار آمریکا قرار داده است؟