نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

نگرانی‌های ایران درباره زنگزور

تنش‌ها بین ایران و آذربایجان بر سر برنامه‌های باکو برای اتصال زمینی به منطقه نخجوان این پتانسیل را دارد که به تهدیدی برای تضعیف روابط ترکیه و ایران تبدیل شود. تهران نگران است که آذربایجان، که با پیروزی بر ارمنستان در جنگ سال 2020 اعتمادبه‌نفس بیشتری به‌دست آورده، با در دست گرفتن کنترل باریکه‌ای از سرزمین سیونیک، که آذربایجان را از شرق و نخجوان را از غرب جدا می‌کند، به دنبال ترسیم مجدد مرزها برود. ارمنستان به عنوان بخشی از شرایط آتش‌بس با باکو، متعهد شد که اجازه احداث خطوط حمل‌ونقل بین آذربایجان و نخجوان را بدهد. این همان مسیری است که باکو آن را کریدور زنگزور می‌نامد و تهدید کرده است که در صورت لزوم با زور آن را احداث خواهد کرد. ایران نگران است که کنترل آذربایجان بر این نوار ارتباط مرزی‌اش را با ارمنستان قطع کند. از نظر ترکیه، این کریدور به معنای اتصال زمینی مستقیم به آذربایجان از طریق نخجوان و ایجاد مسیری در آسیای مرکزی است که ایران را دور می‌زند.
حمایت نظامی ترکیه در پیروزی آذربایجان در جنگ با ارمنستان بسیار مهم بود. دو ملت ترکیه و جمهوری آذربایجان ریشه و زبان قومی مشترک دارند و از پیوندهای سیاسی و اقتصادی نزدیکی برخوردارند و پیوند خود را «یک ملت، دو دولت» توصیف می‌کنند. الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در تاریخ 8 نوامبر با اشاره به ایران گفت که ارتش‌اش آماده دفاع از منافع کشور است. او گفت:«کسانی که تمرینات نظامی برای حمایت از ارمنستان در مرز ما انجام می‌دهند، باید این را نیز بدانند. هیچ‌کس نمی‌تواند ما را بترساند.» علی‌اف در ادامه حملاتش علیه تهران، بر لزوم حمایت از حقوق و امنیت میلیون‌ها آذربایجانی که به ادعای او «متأسفانه در خارج از مرزهای جمهوری آذربایجان زندگی می‌كنند»، تأکید كرد.
در مثالی دیگر، Caliber. az، یک وب‌سایت مرتبط با دولت باکو، گزارش داد: «زمان فرا رسیده است: آذربایجان جنوبی باید از ایران جدا شود»، درحالی‌که یک مجری تلویزیون روسری خود را در حین ارائه وضعیت آب و هوا از سر برداشته بود، به «آذربایجان جنوبی» سلام کرد و تبریز را اصلی‌ترین شهر جمهوری‌ آذربایجان در شمال ایران خواند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در سفری به باکو، اندکی پس از پیروزی آذربایجان بر ارمنستان در سال 2020، با خواندن شعری در مورد تجزیه آذربایجان در قرن نوزدهم، تهران را خشمگین کرد. ماه گذشته، صداوسیمای دولتی آذربایجان ویدئوهایی را از افراد در سنین مختلف پخش کرد که همان شعر را می‌خوانند. تلویزیون سحر ایران که به زبان آذربایجانی پخش می‌شود، با برنامه‌هایی پاسخ داد که آذربایجان از نظر تاریخی بخشی از ایران است و مردم نخجوان می‌خواهند به ایران بپیوندند. آذربایجان در 18 نوامبر با تصمیم خود برای باز کردن سفارت در تل‌آویو، ایران را خشمگین کرد؛ اقدامی که به معنای همکاری رو به رشد دفاعی این کشور با اسرائیل است. باکو به سختی می‌توانست خطوط قرمز تهران را تا این حد زیر پا بگذارد بدون اینکه مطمئن باشد که ترکیه محکم در کنارش ایستاده است. آنکارا از فشار باکو برای ایجاد کریدور زنگزور حمایت کرده‌است، اما با پیشنهاد یک مجمع همکاری بین هر شش کشور منطقه، تلاش کرده است که با تهران خصومت نکند. با این حال، واکنش‌های تهران نشان می‌دهد که دستاوردهای ترکیه را به قیمت ضرر خود می‌داند. از نظر تهران، طرح ترکیه برای اتصال به آسیای مرکزی از طریق کریدور زنگزور، با دور زدن ایران، این کشور را از قفقاز حذف می‌کند.
تلاش‌های ترکیه برای تقویت سازمان کشورهای ترک با همکاری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان، تهران را نگران کرده است. نگرانی‌های اصلی ایران از کریدور زنگزور به عنوان یک تهدید ژئوپلیتیکی را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
از دست دادن ارتباط مرزی و ترانزیتی با ارمنستان
سخت‌شدن دسترسی به قفقاز و روسیه و از دست رفتن نفوذ در قفقاز رسیدن ناتو پشت مرزهای ایران ضررهای اقتصادی و قدرت یافتن اهرم اقتصادی باکو علیه تهران از دست رفتن مزیت تهران به عنوان مسیری بین آسیا و اروپا کاهش ارزش استراتژیک ایران در طرح کمربندراه چین کاهش تقاضای خارجی برای گاز ایران مسدود شدن دسترسی ایران به دریای سیاه
کنترل جمهوری آذربایجان بر رود ارس