یازده سپتامبر اسرائیل

گمانه‌زنی درباره پیامدهای حمله حماس برای منطقه و ایران

اکبر مختاری

کارشناس ارشد روابط بین‌الملل

وقتی دولت‌ها در بحران مشروعیت قرار می‌گیرند، وجود دشمنی فرضی یا واقعی در فراموشی گسست میان دولت و مردم کمک می‌کند که آن دولت مدتی پایدار بماند. حال در ضعیف‌ترین وضعیت دولت نتانیاهو (دولتی متشکل از افراطی‌ترین اعضا که طی پنجاه سال اخیر بی‌سابقه است)، حمله پرشدت و ناگهانی حماس که خودشان آن را «طوفان الاقصی» نامیدند، اگرچه نفوذ امنیتی و دیواره امنیتی یکی از برترین نهادهای امنیتی جهان را شکست، اما فضا را برای نوعی انسجام میان مردم و دولت در اسرائیل فراهم ساخت. کشته شدن بیش از ششصد نفر از اسرائیلی‌ها و بیش از دو هزار زخمی و تعداد نامشخص اسیر نظامی و غیرنظامی از اسرائیل توسط حماس را می‌توان بزرگترین زلزله سیاسی-امنیتی پس از جنگ یوم‌الکیپور در سال ۱۹۷۳ دانست. نکته جالب توجه این است که این عملیات بزرگ و شوکه‌کننده حماس در پنجاهمین سالگرد جنگ ۱۹۷۳ اعراب و اسرائیل رخ داد.
شوک واقعه اخیر برای اسرائیلی‌ها و دولتمردان حاکمش را می‌توان با شوک حمله به برج‌های دوقلو در یازده سپتامبر ۲۰۰۱ مقایسه کرد. یازده سپتامبر مغز و نماد اقتصادی جهان در قوی‌ترین کشور جهان را مورد حمله قرار داد و حمله شوکه‌کننده حماس نیز بزرگترین ضربه امنیتی را به مدعی قوی‌ترین نهاد امنیتی در خاورمیانه وارد ساخت. اگر آمریکا ضربه به نماد اصلی قدرتش را با کشته شدن بیش از سه هزار نفر با حمله به افغانستان و عراق پاسخ داد، حمله عجیب و کشته شدن بیش از ششصد نفر از اسرائیلی‌ها، آن‌هم با شکستن حریم نظامی و امنیتی قوی آنها توسط حماس نیز واکنش اسرائیل را در پی داشت. یازده سپتامبر زمانی شکل گرفت که نومحافظه‌کاران حامی جنگ در آمریکا حاکم بودند و حمله حماس در زمانی شکل گرفت که تندروترین افراد در ساخت سیاسی اسرائیل حاکم هستند. اسرائیل مشت محکمی خورده است، اما تلاش خواهد کرد بار این ضربه را به اطراف پراکنده سازد. از استراتژی شمشیرهای آهنین به تعبیر مقامات اسرائیل در غزه تا رصد هزینه حمله و‌ درگیری با حزب‌الله لبنان را می‌تواند دربرگیرد.
تصاویر افراد کشته‌شده اسرائیلی می‌تواند در رسانه‌های پرنفوذ غربی بارها و بارها تکرار شود تا مشروعیت اقدامات آتی دولت تندرو بی‌بی را بالا ببرد. چنین حمله‌ای را اسرائیل طی پنجاه سال اخیر تجربه نکرده بود پس پیامدهایش با تمام جنگ‌های درونی اسرائیل با حزب‌الله و ساکنین غزه متفاوت خواهد بود. پس از این حمله سخن از تشکیل دو دولت اسرائیلی و فلسطینی برای مدت‌ها به محاق خواهد رفت. عربستان سعودی محتاطانه‌تر برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل اقدام خواهد کرد.
با تصمیم پیش از این رویداد اروپا، مبنی بر عدم برداشتن تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی ایران در اواخر مهرماه، احتمالاً برجام به سمت نابودی خواهد رفت. تفاهم غیررسمی پیش روی ایران و آمریکا به‌شدت تحت‌الشعاع این رخداد قرار خواهد گرفت.
دولت بایدن دیگر نخواهد توانست به‌راحتی امتیازی مالی به ایران بدهد. از همه مهم‌تر افزایش نگرانی در مرزهای ایران و باکو خواهد بود؛ جایی که الهام علی‌اف به‌عنوان متحد اسرائیل و ترکیه منتظر دستیابی به دالان زنگزور هستند.
خرابکاری‌های اسرائیل احتمالاً در ماه‌های آتی در ایران افزایش خواهد یافت و تلخ‌ترین پیامد می‌تواند بالاگرفتن درگیری اسرائیل و ایران تا بدانجا باشد که تل‌آویو به‌دنبال عملی‌سازی حمله نظامی به ایران باشد؛ اتفاقی که خاورمیانه را به بالاترین حد تنش برساند چیزی که حتی سخنگوی پنتاگون در دوران بایدن را هم که بر «دفاع آهنین» از اسرائیل سخن گفت، می‌تواند بسیار نگران سازد.